Pszenica orkisz (Triticum spelta L.), zwyczajowo nazywana szpelcem lub
orkiszem – gatunek zboża należący do rodziny wiechlinowatych.
Popularna w średniowieczu, obecnie rzadko uprawiana. Osiąga od 50 cm do
150 cm wysokości.Orkisz spożywany był w starożytności. W czasach
rzymskich był posiłkiem gladiatorów i zawodników igrzysk.
Według danych za rok 2007 powierzchnia jego uprawy w Europie wynosiła
około 18 tys. hektarów. W Polsce orkisz uprawia się na około
200–300 hektarach, głównie w gospodarstwach
"ekologicznych".
Ziarno orkiszu zawiera więcej białka (13–17 proc.) niż ziarno
pszenicy zwyczajnej. Jest od nich także bogatsze w lepiej przyswajalny
gluten. Ponadto zawiera więcej cynku, miedzi i selenu oraz witamin A i
E. Dominującym kwasem tłuszczowym jest wartościowy dla zdrowia kwas
linolenowy. Gatunek ten jest również bogatym źródłem
błonnika pokarmowego[potrzebne źródło].
W roku 2012 wpisano do krajowego rejestru pierwszą polską odmianę
pszenicy orkisz ozimej o nazwie Rokosz, wyhodowaną w Hodowli Roślin
Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR przez zespół hodowców pod
kierownictwem dr Zygmunta Nity.
25 marca 2008 „Czerkieska mąka orkiszowa” została wpisana
na Listę Produktów Tradycyjnych (woj. świętokrzyskie) w
kategorii „Warzywa i owoce”.